โส ปน จิตฺตปริยุฏฺฐานํ กโรนฺโต กิํ กโรตีติ? เภรวํ รูปารมฺมณํ วา ทสฺเสติ, สทฺทารมฺมณํ วา สาเวติ, ตโต สตฺตา ตํ ทิสฺวา วา สุตฺวา วา สติํ วิสฺสชฺเชตฺวา วิวฏมุขา โหนฺติ, เตสํ มุเขน หตฺถํ ปเวเสตฺวา หทยํ มทฺทติ, ตโต วิสญฺญาว หุตฺวา ติฏฺฐนฺติ ฯ เถรสฺส ปเนส มุเขน หตฺถํ ปเวเสตุํ กิํ สกฺขิสฺสติ, เภรวารมฺมณํ ปน ทสฺเสสิ, ตํ ทิสฺวา เถโร นิมิตฺโตภาสํ น ปฏิวิชฺฌิฯ

ขุทฺทานุขุทฺทกสิกฺขาปทกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

พฺรหฺมทณฺฑกถาวณฺณนา

[445] อุชฺชวนิกายาติ ปฏิโสตคามินิยาฯ รโชหรณนฺติ รโชปุญฺฉนีฯ น กุลวํ คเมนฺตีติ นิรตฺถกวินาสนํ น คเมนฺติฯ กุจฺฉิโต ลโว กุลโว, อนยวินาโสติ วุตฺตํ โหติฯ ‘‘ธมฺมวินยสงฺคีติยา’’ติ วตฺตพฺเพ สงฺคีติยา วินยปฺปธานตฺตา ‘‘วินยสงฺคีติยา’’ติ วุตฺตํฯ วินยปฺปธานา สงฺคีติ วินยสงฺคีติฯ เสสเมตฺถ สุวิญฺเญยฺยเมวาติฯ

ปญฺจสติกกฺขนฺธกวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

12. สตฺตสติกกฺขนฺธกํ

ทสวตฺถุกถาวณฺณนา

[446] สตฺตสติกกฺขนฺธเก นิกฺขิตฺตมณิสุวณฺณาติ รูปิยสิกฺขาปเทเนว ปฏิกฺขิตฺตมณิสุวณฺณาฯ ตตฺถ มณิคฺคหเณน สพฺพํ ทุกฺกฏวตฺถุ, สุวณฺณคฺคหเณน สพฺพํ ปาจิตฺติยวตฺถุ คหิตํ โหติฯ ภิกฺขคฺเคนาติ ภิกฺขุคณนายฯ

[447] อุปกฺกิเลสาติ วิโรจิตุํ อทตฺวา อุปกฺกิลิฏฺฐภาวกรเณน อุปกฺกิเลสาฯ มหิกาติ หิมํฯ ธูโม จ รโช จ ธูมรโชฯ เอตฺถ ปุริมา ตโย อสมฺปตฺตอุปกฺกิเลสา, ราหุ ปน สมฺปตฺตอุปกฺกิเลสวเสน กถิโตติ เวทิตพฺโพฯ สมณพฺราหฺมณา น ตปนฺติ น ภาสนฺติ น วิโรจนฺตีติ คุณปตาเปน น ตปนฺติ คุโณภาเสน น ภาสนฺติ คุณวิโรจเนน น วิโรจนฺติฯ สุราเมรยปานา อปฺปฏิวิรตาติ ปญฺจวิธาย สุราย จตุพฺพิธสฺส จ เมรยสฺส ปานโต อวิรตาฯ

อวิชฺชานิวุฏาติ อวิชฺชาย นิวาริตา ปิหิตาฯ ปิยรูปาภินนฺทิโนติ ปิยรูปํ สาตรูปํ อภินนฺทมานา ตุสฺสมานาฯ สาทิยนฺตีติ คณฺหนฺติฯ อวิทฺทสูติ อนฺธพาลาฯ สรชาติ สกิเลสรชาฯ มคาติ มิคสทิสาฯ ตสฺมิํ ตสฺมิํ วิสเย ภเว วา เนตีติ เนตฺติ, ตณฺหาเยตํ อธิวจนํฯ ตาย สห วตฺตนฺตีติ สเนตฺติกาฯ

[448] ตํ ปริสํ เอตทโวจาติ (สํ. นิ. อฏฺฐ. 3.4.362) ตสฺส กิร เอวํ อโหสิ ‘‘กุลปุตฺตา ปพฺพชนฺตา ปุตฺตทารญฺเจว ชาตรูปรชตญฺจ ปหาเยว ปพฺพชนฺติ, น จ สกฺกา ยํ ปหาย ปพฺพชิตา ตํ เอเตหิ คาเหตุ’’นฺติ นยคฺคาเห ฐตฺวา เอตํ ‘‘มา อยฺยา’’ติอาทิวจนํ อโวจฯ เอกํเสเนตนฺติ เอตํ ปญฺจกามคุณกปฺปนํ ‘‘อสฺสมณธมฺโม อสกฺยปุตฺติยธมฺโม’’ติ เอกํเสน ธาเรยฺยาสิฯ

ติณนฺติ เสนาสนจฺฉทนติณํฯ